Kolekcja płyt Polskiego Radia wpisana na Listę Krajową programu UNESCO "Pamięć świata"

Ostatnia aktualizacja: 10.06.2021 13:14
Kolekcja 93 stalowych płyt gramofonowych Polskiego Radia z września 1939 roku została wpisana – jako jeden z 15 nowych obiektów dziedzictwa narodowego – na Listę Krajową programu UNESCO "Pamięć świata". Podczas uroczystości w Belwederze, która odbyła się w czwartek 10 czerwca, certyfikat – potwierdzający wpisanie na listę płyt z przemówieniami m.in. Stefana Starzyńskiego i Józefa Becka – odebrała Agnieszka Kamińska, Prezes Zarządu Polskiego Radia.
Uroczystość wręczenia certyfikatów UNESCO w Belwederze z udziałem prezes Polskiego Radia Agnieszki Kamińskiej
Uroczystość wręczenia certyfikatów UNESCO w Belwederze z udziałem prezes Polskiego Radia Agnieszki KamińskiejFoto: PR/Cezary Piwowarski

Płyty przemówienie Starzyńskiego029_ Archiwum Polskiego Radia.jpg
"Nagrania z września '39 nigdy nie zostały wyemitowane"

ZAPIS UROCZYSTOŚCI:

– Wpisanie tej wyjątkowej kolekcji Polskiego Radia na listę bezcennych obiektów, które dokumentują historię naszego kraju i budują naszą pamięć oraz tożsamość narodową, to wielki zaszczyt. O wyjątkowej randze tego wydarzenia świadczy również fakt, że po raz pierwszy w historii listy krajowej trafiły na nią materiały dźwiękowe. Archiwum Polskiego Radia to skarbnica najwspanialszych dzieł polskiej kultury narodowej pisanych słowem i dźwiękiem – powiedziała prezes Agnieszka Kamińska.

Czytaj także:

Posłuchaj
00:29 11128159_1.mp3 Prezes Polskiego Radia Agnieszka Kamińska: kolekcja jest niepełna, mamy nadzieję, że pozostałe płyty też się odnajdą (IAR)

Odnaleziona w 1979 roku kolekcja 93 płyt to niespełna połowa z uratowanego z Polskiego Radia we wrześniu 1939 roku zbioru około 200 stalowych krążków do tzw. bezpośredniego zapisu dźwięku, czyli metalofonów i decelitów. Po ogłoszeniu kapitulacji 28 września pracownicy Polskiego Radia wynieśli je z narażeniem życia z gmachu rozgłośni przy ul. Zielnej i ukryli w prywatnych mieszkaniach. Kiedy 30 września Niemcy weszli do budynku Radia, nie znaleźli tam ani jednego nagrania.

Posłuchaj
00:50 11127341_1.mp3 Kolekcja płyt Polskiego Radia z nagraniami z września 1939 r. wpisana na Listę Krajową UNESCO - relacja Doroty Piotrowskiej (IAR)

– Pierwszą partię zabrał podpułkownik Wacław Lipiński do swojego mieszkania, a ponieważ po kilku tygodniach groziło mu aresztowanie przekazał ją zaufanym właścicielom willi przy ul. Górnośląskiej, którzy zamurowali ją w ścianie tej willi – mówi Stefan Kruczkowski, reżyser dźwięku z Działu Realizacji, Konserwacji i Digitalizacji Archiwum Polskiego Radia, który opracował dźwiękowo odnalezione nośniki.

Czytaj także:

– Drugą część kolekcji postanowiono potajemnie wywieźć po kapitulacji Warszawy przez amerykańskiego reportera wojennego Juliena Bryana, ale do tego nie doszło i płyty przeszły dramatyczne losy: 3 razy zmieniały opiekuna, 6 razy miejsce przechowywania, raz przypadkowo uniknęły fizycznej zagłady pod gruzami oraz przejęcia przez Niemców po upadku Powstania Warszawskiego. Obie partie zwrócono do Polskiego Radia w czerwcu 1979 r. – dodaje Stefan Kruczkowski. Trzecią część ukrył w piwnicy u swojego ojca Mirosław Panufnik – kierownik amplifikatorni (studia emisyjnego) Polskiego Radia i brat słynnego kompozytora Andrzeja Panufnika. Do dzisiaj partia ta nie została odnaleziona.

Stefan Starzyński_1200.jpg
Wystawa "Pamięć Polski". Nowe obiekty na Liście Krajowej programu UNESCO

Niezwykła rola Polskiego Radia

Dyrektor Archiwum Polskiego Radia Elżbieta Berus-Tomaszewska zwraca uwagę na niezwykłą rolę Polskiego Radia we wrześniu 1939 r., czego dowodem są zachowane płyty. Po raz pierwszy w historii wojen światowych radio spełniło swoją rolę - informując nie tylko o sytuacji na froncie, ale również nadając przemówienia do ludności, komunikaty porządkowe i ostrzegawcze.

Płyty zawierają, między innymi, przemówienia prezydenta walczącej stolicy Stefana Starzyńskiego, ministra spraw zagranicznych Józefa Becka, pułkowników Wacława Lipińskiego i Romana Umiastowskiego oraz reportaże amerykańskich i angielskich korespondentów z broniącej się stolicy. Są też wreszcie komunikaty porządkowe dla mieszkańców Warszawy - czytane m.in. przez Jeremiego Przyborę.

PolskieRadio24.pl

***

Magdalena Gawin PAP 1200.jpg
Magdalena Gawin: to unikatowa kolekcja dokumentów dźwiękowych

W tym roku Polska Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata wzbogaciła się o 15 nowych, unikatowych obiektów, dokumentujących ważne wydarzenia i działalność wybitnych osobistości w dziejach Polski. Z wszystkimi wyróżnionymi dokumentami (m.in. Trybunał Koronny Lubelski 1579-1811 z zasobu Archiwum Państwowego w Lublinie; Dokument Przemysła II z 1295 r. ze zbiorów Archiwum Diecezjalnego w Pelplinie; Kolekcja utworów Fryderyka Chopina z lat 30. i 40. XIX w. w kolekcji Biblioteki Jagiellońskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego) można zapoznać się na wystawie pt. "Pamięć Polski. Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata – 4. edycja" na dziedzińcu Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. Plenerowa ekspozycja będzie dostępna do 30 czerwca 2021 r.

4. edycja Listy Krajowej Programu UNESCO Pamięć  Świata została objęta Patronatem Honorowym Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Andrzeja Dudy.

IAR/jbt/pb/koz

Czytaj także

Unikatowa kolekcja płyt Polskiego Radia na liście UNESCO. "Trafiają tam materiały o szczególnym walorze"

Ostatnia aktualizacja: 09.06.2021 14:44
Na Listę Krajową UNESCO po raz pierwszy w historii wpisano dokumenty dźwiękowe, czyli kolekcję płyt Polskiego Radia z nagraniami z 1939 roku. Gościem Polskiego Radia 24 był Tomasz Komorowski z Polskiego Komitetu ds. UNESCO, który komentował na antenie znaczenie tego wydarzenia.  
rozwiń zwiń
Czytaj także

Płyty Polskiego Radia na liście UNESCO. "Nagrania przemówień z września '39 nigdy nie były wyemitowane"

Ostatnia aktualizacja: 09.06.2021 19:43
- Tego rodzaju dźwięki jak przemówienia były nagrywane tylko i wyłącznie przez Polskie Radio. Możemy tutaj poszczycić się takim właśnie osiągnięciem i też techniką. Stalowe płyty, na których były nagrywane przemówienia były sprowadzane z Francji, a dzięki specjalnej nagrywarce mógł być na nich rejestrowany dźwięk - mówiła Elżbieta Berus-Tomaszewska, dyrektor Archiwum Polskiego Radia, o kolekcji radiowych płyt wpisanej na Listę Krajową UNESCO.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wystawa "Pamięć Polski". Wśród eksponatów wyjątkowa kolekcja płyt Polskiego Radia

Ostatnia aktualizacja: 09.06.2021 21:12
Bezcenne dokumenty, w tym rękopisy wybitnych twórców, pięć traktatów astronomicznych Jana Heweliusza, czy kolekcja płyt gramofonowych Polskiego Radia - to obiekty, które dołączyły do wcześniejszych prawie sześćdziesięciu, obecnych na Polskiej Liście Krajowej Programu UNESCO "Pamięć Świata".
rozwiń zwiń